"Lunatik" kelimesinin kökeni bile Latince "luna" yani ay kelimesinden geliyor. Antik Yunan’dan Orta Çağ’a kadar pek çok hekim ve hukukçu, insanların akıl sağlığının ayın evrelerinden etkilendiğini savundu. 1970’lerde psikiyatrist Arnold Lieber, dolunayın insan vücudundaki biyolojik gelgitleri tetikleyerek şiddet davranışlarını artırdığını öne sürdü. Ancak bu görüş, günümüzde yapılan bilimsel çalışmalarla büyük oranda çürütüldü.
Dolunay Uykumuzu Gerçekten Kaçırıyor mu?
Ay ışığı, bazı araştırmalara göre uyku düzenimizi etkileyebilir. Dolunay gecelerinde daha geç uykuya dalma, daha az derin uyku alma ve REM evresine geçişte gecikmeler yaşanabildiği belirtiliyor. Hatta cinsiyetler arasında farklar olduğu da öne sürülüyor: Kadınlar dolunayda daha az REM uykusu alırken, erkeklerde bu evrede artış gözleniyor.
Ancak bu görüşler de kesin değil. 2015 yılında 2.125 kişiyle yapılan geniş kapsamlı bir çalışmada, dolunayın uyku düzeni üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olmadığı belirtildi.
Ruh Hali ve Ayın Evrensel Gücü: Gerçek mi, Tesadüf mü?
İnsan bedeni, ışık ve karanlığa duyarlı çalışan bir sisteme sahip. Bu sistem, sirkadiyen ritim olarak biliniyor. Sirkadiyen ritim; uyku, ruh hali, hormon dengesi ve genel zihinsel sağlık üzerinde doğrudan etkili.
Her ne kadar acil servislerde dolunay gecelerinde artış yaşandığına dair halk arasında güçlü bir inanış olsa da, 2017 ve 2019 yıllarında yapılan iki geniş çaplı analiz, bu efsaneyi çürüttü. Araştırmalarda dolunayla birlikte psikiyatrik başvurularda anlamlı bir artış saptanmadı.
Bipolar Bozuklukta Ayın Rolü Dikkat Çekiyor
Genel popülasyonda dolunayın psikolojik etkileri bilimsel olarak zayıf kalırken, bipolar bozukluğu olan bireylerde bazı ilginç bulgular mevcut. 17 kişiyle yapılan bir çalışmada, ruh hali değişimlerinin ay döngüsüyle senkronize olabildiği gözlemlendi. Özellikle depresyon ve mani arasında geçişlerin, dolunay dönemleriyle örtüştüğü tespit edildi.
Bu durumun, sirkadiyen ritmin bozulması ve uyku düzenindeki değişimlerle bağlantılı olabileceği düşünülüyor. Ancak bu alanda daha fazla araştırma yapılması gerektiği açık.
Dolunay: Gerçek Etki mi, Kolektif İnanç mı?
Modern bilim, dolunayın insanlar üzerindeki etkisinin sanıldığı kadar güçlü ve dramatik olmadığını ortaya koyuyor. Ancak kültürel kodlarımız, kolektif bilinçaltımız ve bireysel hassasiyetler bu doğa olayına farklı anlamlar yüklemeye devam ediyor.
