Yeni bin yıllık tarihi olan Darende, Hititlerden kalma bir yerleşim merkezi olarak Malatya’nın inanç turizmi açısından en önemli ilçesidir. Geçmişte Timelkia, Tiranda, Tiryandafil, Derindere isimleriyle anılan Darende, gerek tarihi gerekse de doğal güzellikleriyle her yıl binlerce misafire ev sahipliği yapmaktadır.
Yüzyıllar boyunca bir kültür ve ticaret merkezi olan Darende; tarihi, doğası, kültürü ve turizm potansiyeliyle ön plana çıkmaktadır. Malatya’nın özellikle turizmi açısından önemli bir yere sahip olan Darende, inanç turizmi açısından her yıl büyük ilgi görmektedir.
Darende ilçesinde ziyaretçilerin en uğrak yeri ise Somuncu Baba Türbesi ve Camii’dir. Asıl adı Hamid Hamidüddin olan ve “Somuncu Baba” adı ile bilinen, Osmanlı padişahlarından Yıldırım Bayezid zamanında yaşamış, Şeyh Hamid-i Veli’nin kabrinin bulunduğu cami 14’üncü yüzyıl eseridir. Anadolu’ya manevi fetih için gelen Somuncu Baba’nın (1412) son ve ebedi ikametgâhı olmuştur. Türbesi, cami içerisinde yer almaktadır.
Uzun yıllar burada imam-hatiplik görevinde bulunan ve Camiinin hizmetlerini yerine getiren Osman Hulusi Efendi’nin vefatından sonra 90’lı yıllarda gerçekleştirilen restorasyon çalışmalarıyla türbe ve çevresi genişletilmiş ve külliye olmuştur. Türbe bölümü, Hazire bölümü, ek Cami ve Yeni Cami bölümleri, müze, kütüphane, Balıklı Havuz ve avludan oluşan külliye, her yıl binlerce ziyaretçiyi ağırlamaktadır.
Somuncu Baba Külliyesini ziyarete gelen misafirlerin ihtiyaçlarını karşılayacakları ve zaman geçirebilecekleri sosyal alanlar Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı tarafından yaptırılmıştır. Külliye’nin her türlü ihtiyacı, bakım-onarım ve çevre düzenlemeleri de Hulusi Efendi Vakfı tarafından karşılanmaktadır.
SOMUNCU BABA TÜRBESİ
Somuncu Baba Külliyesi Türbe Bölümü, Yıldırım Beyazıt Han dönemi tarihi eserlerindendir. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri ile oğlu Halil Taybî Hazretlerinin kabirleri bu bölümde yer almaktadır. Şeyh Hamid-i Veli Hazretleri döneminde halvethâne olarak kullanılan bu mekan dönemlerde restore edilmiş, 1990-2000 yılları arasında yapılan restorasyon çalışmaları ile bugünkü halini almıştır.
Türbe bölümünün kubbe üzeri yedigen piramit çatı ile örtülüdür. Birer tane doğu ile batıya, iki de kıbleye açılan tavan pencerelerine ek olarak kubbe kasnağından yedi yüzeyde, şevli pencereler bulunmaktadır. Trompların teşkil ettiği yedigen bir kasnak kubbeyi taşımaktadır. 7 rakamının sırrı; Fatiha Suresinin 7 ayetten oluşması, Somuncu Baba Hazretlerinin Bursa Ulu Camii de okuduğu hutbede Fatiha Suresini işari/manevî olarak yedi ayrı yorumla açıklamasıdır. Aynı zamanda göğün ve yerin yedi kat olması, haftanın yedi güne bölünmesi, dünyanın yedi günde yaratılması da bu temele dayanır. Somuncu Baba Türbesi arkasında çıkan membâ kaya suyunun, cami içerisinde bulunan kayadan oyma kanalla kapı girişinin sağında 7 adet doğal şadırvan lüleleri ile aktarıldığı mekân, estetik açıdan dikkat çekicidir.
Minberdeki Lihye-i Saâdet, Mehmet İzzet Paşa tarafından İstanbul’dan Darende‘ye hediye edilen iki Sakal-ı Şerif’ten birisidir. Somuncu Baba Camii‘nde tarih boyunca özenle saklanan ve nesilden nesile aktarılan bu kutsal emanet¸ dinî bayramlar ve mübarek gecelerde ziyarete açılmakta ve bu manevî atmosferden tüm ziyaretçiler istifade etmektedirler.
