1923 yılında imzalanan Ahali Mübadelesi Antlaşması'nın üzerinden geçen bir asır, geride bıraktığı yaraları ve kolektif hafızadaki yerini sorgulatmaya devam ediyor. Bu antlaşma ile Türkiye ve Yunanistan arasında yaklaşık 1,5 milyon Rum ve 500 bin Müslüman zorunlu göçe tabi tutulmuş, iki toplumda da derin izler bırakmıştır.
TÜRK-YUNAN NÜFUS MÜBADELESİ ANLAŞMASI
30 Ocak 1923 tarihinde Lozan'da imzalanan Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Anlaşması, Türkiye Cumhuriyeti ve Yunanistan Krallığı arasında imzalanmış ve iki ülkenin kendi yurttaşlarını din esasına göre tehcir ve zorunlu göçe tabi tutmasına imkan sağlamıştır. Bu göçe tabi tutulan kişilere ise mübadil denilmiştir.
Anlaşma, 1. Dünya Savaşı ve sonrasındaki Kurtuluş Savaşı'nın yarattığı gergin ortamda, iki ülke arasındaki etnik ve dini gerilimleri azaltmayı amaçlamıştır. Madde 1'e göre, 1 Mayıs 1923 tarihi itibarıyla Türkiye topraklarındaki Rum/Ortodoks nüfus ile Yunanistan topraklarındaki Türk/Müslüman nüfus arasında zorunlu göç uygulaması başlamıştır.
TARİHİN EN BÜYÜK NÜFUS GÖÇÜ
Mübadele, yaklaşık 1,5 milyon Anadolu Rumunu ve 500 bin Yunanistan Müslümanını kapsayarak tarihin en büyük nüfus göçlerinden biri olmuştur. Bu göç, her iki toplum için de büyük zorluklara ve trajedilere yol açmıştır. Birçok insan, evlerini, topraklarını ve tüm varlıklarını geride bırakarak bilinmeyene göç etmek zorunda kalmıştır. Göç esnasında yaşanan zor şartlar, hastalıklar ve şiddet olayları nedeniyle binlerce insan hayatını kaybetmiştir.
Ahali Mübadelesi, Türkiye ve Yunanistan'ın demografik yapısını kökten değiştirmiştir. Türkiye'de Rum azınlık büyük ölçüde ortadan kalkarken, Yunanistan'da Müslüman azınlık önemli ölçüde azalmıştır. Mübadele, iki ülke arasındaki ilişkileri de uzun yıllar boyunca etkilemiştir.
Anlaşmanın bazı önemli maddeleri şunlardır:
Mübadele kapsamı: Türkiye'deki Ortodoks Rumlar ve Yunanistan'daki Müslümanlar mübadeleye tabi tutulacaktır.
İstisnalar: İstanbul'da yaşayan Rumlar, Batı Trakya'daki Müslümanlar ve bazı diğer gruplar mübadele kapsamı dışında tutulmuştur.
Göç süresi: Mübadele 1 Mayıs 1923'te başlayacak ve bir yıl içinde tamamlanacaktır.
Mal varlıkları: Göç edenler taşınmaz mallarını satamayacak veya yanlarında götüremeyeceklerdir. Bu mallar, Türk ve Yunan hükümetleri tarafından tazmin edilecektir.
Ahali Mübadelesi Antlaşması, hala tartışılan ve karmaşık bir konudur. Bu olayın tarihi ve sonuçları, günümüzde de Türkiye ve Yunanistan'da akademik ve siyasi tartışmaların konusudur.
