Malatya’nın Darende ilçesinde yer alan Kötükale Yazıtı, Geç-Hitit dönemine ait önemli bir tarihi eser olmasına rağmen bugün artık toprak altında. MÖ 12. yüzyıla tarihlenen bu yazıt, Malatya Kralı Runtiya tarafından bir yol yapımı nedeniyle dikilmişti. Ancak, ironik bir şekilde 1954 yılında yapılan bir yol çalışması sırasında tamamen gömüldü.
Balaban kasabasının doğusunda, Tohma Çayı kıyısında bulunan altı satırlık Luvice yazıt, ilk olarak 20. yüzyılın başında keşfedildi. Ancak, bölgenin ulaşımı zor olması nedeniyle birçok bilim insanı yazıtın tam bir kaydını alamadı. 1911’de Cornell Üniversitesi’nin ekibi ve 1929’da H. H. von der Osten tarafından yapılan araştırmalar başarısız oldu. Ancak 1935 yılında Ignace Gelb, 1.80 metre yüksekliğindeki yazıtın fotoğrafını çekmeyi başardı.
1954’te ünlü Hititolog H. Th. Bossert yazıtı incelemek için bölgeye gittiğinde, yeni yapılan bir yol çalışması sırasında yazıtın tamamen toprağa gömüldüğünü keşfetti. İlginç bir şekilde, yazıtın kendisi de yapılan bir yolu kutlamak amacıyla dikilmişti ve kaderin cilvesi olarak yeni bir yolun altında kaldı.
Yazıtta adı geçen Malatya Kralı Runtiya, Karkamış Kralı Kuzi-Tessub’un torunu olarak biliniyor. Aynı zamanda Gürün Yazıtı'nda da bahsedilen Runtiya’nın, I. Arnuwanti’nin kardeşi olduğu düşünülüyor. Bu bağlantılar, Kötükale Yazıtı’nın MÖ 12. yüzyıla ait olduğunu kanıtlıyor.
Bugün ulaşılamayan Kötükale Yazıtı, Anadolu’daki Hitit ve Geç-Hitit kültürünün önemli bir parçası olarak tarih sayfalarında yerini aldı.
