Avrupa Birliği'ne (AB) bağlı Alarm ve Dayanışma Ağı (ACN) tarafından yayımlanan 2022 yılı raporuna göre, Türkiye, AB'ye yapılan tarım ürünü ihracatında en fazla tarım zehiri kalıntısı bulunan ülke olarak dikkat çekiyor. Rapora göre, Türkiye menşeli ürünlerle ilgili toplam 557 bildirim yapıldı. Türkiye, 2021'de de 613 bildirimle ilk sırada yer almıştı. Hindistan ise 299 bildirimle Türkiye'yi takip etti.
PESTİSİTLERİN SAĞLIK ÜZERİNDE ETKİSİ
Pestisitler, bitki zararlıları ve yabani otları öldürmek için kullanılan kimyasal maddelerdir. Ancak, bu maddeler hedef dışındaki canlılara da zarar verebilir. Pestisitlerin kullanım amacı belirli zararlıları kontrol altına almak olsa da, her geçen yıl daha fazla sağlık zararına yol açtığına dair kanıtlar artmaktadır. Bu durum, pestisit kullanımının kısıtlanması veya yasaklanmasına yol açmaktadır. Ancak yasaklar, bu maddelerin gıda sistemlerinden tamamen çıkması anlamına gelmemektedir.
TÜRKİYE’DEN İHRACATLA GELEN GIDA GÜVENLİĞİ RİSKİ
AB Komisyonu, gıda ve yemlerde yapılan kontrollerde tespit edilen sağlık risklerini, Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) portalı üzerinden tüm kamuoyuna duyurmaktadır. Türkiye'den ihraç edilen tarım ürünlerinde, içerdiği yüksek pestisit miktarları nedeniyle birçok ürün geri dönmektedir. Özellikle 2016'da AB’de yasaklanan klorpirifos etil, 2020’de Türkiye'de yasaklanmış olmasına rağmen, hala Türkiye'den ihraç edilen gıdalarda en fazla rastlanan pestisitlerden biridir.
AFLATOKSİN VE BALDA YÜKSEK RİSK
ACN raporuna göre, Türkiye menşeli ballar, şüpheli numune oranı açısından yüzde 93 ile en yüksek riski taşıyan ürünler arasında yer alıyor. Ayrıca, 39 parti Türkiye’den gelen tohum, kabuklu yemiş ve türevi ürünlerde aflatoksin tespit edilmiştir. Aflatoksin, gıda güvenliği açısından ciddi bir tehdit oluşturur; çünkü bu toksik madde, yüksek dozlarda alındığında zehir etkisi yapabilir.
PESTİSİT KULLANIMI ARTMAYA DEVAM EDİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı'nın verilerine göre, Türkiye’de 2013'te 39 bin 440 ton olan pestisit kullanımı, 2015 sonrası hızla artmış ve 2020-2021 yıllarında 53 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. 2022 yılında ise bu rakam 55 bin tonu geçmiştir. 1980’lerde bu miktar yalnızca 7-8 bin ton civarındayken, son yıllarda kullanım oranları oldukça yüksek bir seviyeye çıkmıştır. Türkiye’de en fazla pestisit kullanılan iller ise Antalya, Manisa, Mersin, Adana ve Malatya olarak sıralanıyor. Bu iller, Türkiye genelinde kullanılan pestisitin neredeyse yarısının tüketildiği bölgeler.
SAĞLIK TEHDİTLERİ VE ÇEVRESEL ETKİLER
Pestisitlerin çevreye yayılması, hem insan sağlığı hem de ekosistem üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Pestisitler, hava yoluyla atmosfere karışırken, toprak ve suya karışarak geniş bir alanı etkileyebilmektedir. Bu da solunum, mide-bağırsak problemleri, kalp hastalıkları, hipotansiyon ve aritmi gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Uzun vadeli maruziyet, ölüme kadar varan akut ve kronik hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilir.
MALATYA’DA PESTİSİT KULLANIMI
Malatya’da en çok kullanılan pestisit grubu fungisitlerdir. Fungisitler Aydın ili toplam pestisit kullanımı içinde %39,1, Malatya ilinde %82,3 ve Çanakkale ilinde de %24,2’lik pay almaktadır.
Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki toplam pestisit kullanımında Malatya ili %70,6 oranla ilk sırayı alırken bu ili sırasıyla Elazığ ve Iğdır takip etmektedir. Bu üç il bölge toplam pestisit kullanımının %88,6’sını oluşturmaktadır. Malatya da kullanılan pestisitlerin pestisit grupları itibarıyla dağılımına bakıldığında, %83,2 oranla fungisitler ilk sırada; insektisitler ise %9,7 ile ikinci sırada yer almaktadır. Malatya ili, ayrıca Türkiye toplam pestisit kullanımında öne çıkan ilk 5 il arasında bulunmaktadır.
Türkiye'nin yüksek pestisit kullanımı, hem iç hem de dış pazarlar için ciddi sağlık ve çevresel riskler oluşturuyor. Gıda güvenliği konusunda daha sıkı denetimler ve sürdürülebilir tarım uygulamalarına yönelmek, bu sorunların çözülmesi adına önemli bir adım olacaktır.