Edebiyatımızda dört ayrı Kul Hüseyin vardır. Bunlardan üçü Alevi aşıklardan biri ise, Güney’de yaşamış Dadaloğlu geleneğine uygun şiirler söylemiş bir aşıktır, Sünni Türkmendir. Diğer Hüseyin’ler ise Alevi aşıklardır. Hüseyin’ler arasından biri de Merzifonlu Kul Hüseyin’dir. Bu aşık Pir Sultan Kolu ile ilgili olduğu için bizi ilgilendiriyor.
Cahit Öztelli’nin Pir Sultan Abdal (1971) adlı kitabı yayımlandıktan sonra, Öztelli’nin Pir Sultan’ın Dostları, (Özgür Yay. İstanbul 1984) adlı başka bir eseri konuyu tamamladı. Bu kitapta rahmetli Öztelli, Pir Sultan Aşık Kolu’nu temsil eden Kul Himmet, Kul Hüseyin, Teslim Abdal gibi aşıklar üzerinde durarak Kul Himmet ve Kul Hüseyin’in ele geçen mevcut şiirlerini topluca yayımlamıştır. Cahit Öztelli yıllarca topladığı cönklere ve diğer kaynaklara dayanarak çok yararlı hizmetler yapmış, 20’den fazla kitap yayımlamış bir bilim ve sanat gönüllüsüdür.
Ziya Gürel, Hak Aşıklarından Deyişler (1990) ve Hak Aşıklarından Ali’ler, Hüseyin’ler (1991) adlı kitaplarında araştırma konularımızla ilgili çok önemli metinler yayımlamıştır. Pir Sultan Aşık Kolunun izlerini bu eserlerden sürmek kolaylaşmıştır.
Baki Yaşa Altınok, Bir Türkmen Ozanı Aşık Hüseyin, (Ocak Yay., Ankara 2000) adlı kitabında Sünni Türkmen kökenli Kul Hüseyin’i ve şiirlerini tanıtmaktadır. Bu Kul Hüseyin Dadaloğlu gibi bir Türkmen ozanıdır. Dadaloğlu Avşar, Kul Hüseyin Türkmen aşıklarındandır, aynı dönemde yaşamışlar. Fırka-i Islahiye dönemine ilişkin deyişler
söylemişlerdir. Daha sonra Avşarlar Kayseri’ye, Türkmenler Kırşehir’e iskan ediliyor. Araştırmacı Baki Yaşa Altınok ağabeyim de bu aşığın soyundan geliyor.
Ali Cem Akbulut, Gazilerovacığı Aşıkları (Kara Mavi Yay., İstanbul 2010) Merzifonlu Kul Hüseyin’i Gazilerovacığı yöresinde yaşamış 77 aşığı tanıtan bu eserinde (s. 188-92’de) Kul Hüseyin’in beş deyişine yer vermiştir. Bu kitap daha önce bildiğimiz yöre ve yöre şairi kavramlarına yeni bir boyut kazandırmıştır. Böylece daha önce bildiğimiz Sivas Emlek, Çamşıhı, Malatya Arguvan, Doğanşehir Polat, Erzurum ve Kars yöreleri gibi yörelerimize Gazilerovacığı da eklenmiş oluyor.
Ali Cem Akbulut’un Aşık Kul Hüseyin ve Kul Hüseyin Kolu Aşıkları, (Ankara 2015). 50 sayfalık girişte Kul Hüseyin Aşık Kolu tanıtılarak başta Sefil Sersem olmak üzere Kul Hüseyin’in yazılı ve sözlü kaynaklardan derlenerek 150’de fazla şiiri varyantlarla birlikte (30 kadar) yayımlanmıştır. Kul Hüseyin Aşık Koluna mensup diğer şairlerin de hayatı hakkında bilinenler sıralanarak aynı kola mensup 20 aşığın şiirleri yayımlanmaktadır. Böylece şimdiye kadar bilinen aşık kollarına bir bilinmeyen kol daha eklenerek 19. Yüzyılda oluşan bu kolların sayısının 10‘u aştığını söyleyebiliriz. Kitabın sonuna eklenen cönk kopyaları metinleri denetleyerek okumamızı da kolaylaştırıyor.
